ΤΟ  ΦΑΝΤΑΣΜΑ  ΤΟΥ  ΒΑΡΒΑΡΙΣΜΟΥ

 

Άρθρο του Στρατή Παπαμανουσάκη

Επιτίμου Προέδρου Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων

 

Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη. Το φάντασμα του βαρβαρισμού.

Η πενταετία 2009 έως το 2013 είναι πολύ μεγάλος χρόνος για να μην καταλαβαίνει πια κανείς προς τα που βαδίζομε. Το σύστημα ισορροπίας των δύο υπερδυνάμεων, που αποκαταστάθηκε μετά τον Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, γκρεμίστηκε το 1989 και έκτοτε η συστηματική κατάργηση του δημοκρατικού κράτους πρόνοιας, που είχε οικοδομηθεί με παραλλαγές στην Ευρώπη, δεν άφησε τίποτε άθικτο στην πολιτική, στην κοινωνία και στην οικονομία. Στη «νέα τάξη» πραγμάτων επικράτησαν πνευματικές και ηθικές διδασκαλίες διάλυσης, καταστροφής και εξαφάνισης του Λόγου της νεωτερικότητας. Διαμορφώθηκαν αδιάφορες και καθοδηγούμενες μάζες, που συνέβαλαν στη διαιώνιση του πελατειακού μοντέλου κράτους. Και αναδείχθηκαν γελοίες έως εγκληματικές ηγεσίες, πολιτικά ασήμαντες, κοινωνικά άχρηστες και ηθικά παράνομες. Στο πλαίσιο αυτό αναπαράγεται συνεχώς ο φαύλος κύκλος της υποβάθμισης αρχών, αξιών και ανθρώπων.

Η πενταετία αυτή είναι χρόνος μακρύς, αλλά και κρίσιμος. Πριν από τη Μεγάλη Έκρηξη, που φαίνεται ότι δημιούργησε το σύμπαν, προϋπήρξε προφανώς μια περίοδος «άχρονου χρόνου», από τον οποίο αναδύθηκε σε μια στιγμή ο κόσμος. Ο νόμος της μεταβολής της ποσότητας σε ποιότητα ισχύει και στη φύση και στην καθημερινή ζωή, όπως καθένας βλέπει βράζοντας τον καφέ του. Και  στα κοινωνικά φαινόμενα,  διακρίθηκε αμέσως η επανάσταση από τη στάση, το 1789, ύστερα από αμέτρητες μικρές μεταβολές της μεσαιωνικότητας. Σήμερα ο κρίσιμος χρόνος της ποιοτικής ανατροπής φαίνεται ότι έχει επέλθει.

Είναι τέλος αυτή η πενταετία και χρόνος αποφασιστικός. Είναι το τέλος της αυταπάτης του πολιτικού συστήματος, γιατί κανείς δεν μπορεί εξαπατά τους πάντες και για πάντα. Είναι ο χρόνος που τελειώνει κάθε αναβλητικότητα, κάθε προθεσμία βελτίωσης και κάθε ελπίδα ήπιας αλλαγής. Είμαστε πλέον στο σημείο όπου το Μέλλον δεν μπορεί να περιμένει και ανυψώνεται αναπόφευκτα μέσα από τα ερείπια του παρελθόντος.

Το φάντασμα που πλανιέται στην Ευρώπη δεν είναι βέβαια το φάντασμα του κομμουνισμού, που το έχουν εξορκίσει προ πολλού κομμουνιστές, σοσιαλιστές και σοσιαλδημοκράτες. Δεν είναι ούτε η οπτασία της ιδεαλιστικής ή της χριστιανικής  ή της δημοκρατικής ουτοπίας, που κλείστηκε στις φυλακές των Μεγάλων Ιεροεξεταστών στον κόσμο και στην ιστορία. Και δεν είναι ακόμη η δήθεν ελευθερία της μετανεωτερικότητας, η προτεινόμενη αλλαγή παραδείγματος, η ελευθεριότητα στην αντιμετώπιση της ζωής, της τέχνης και του πολιτισμού. Είναι το φάντασμα της καταστροφής, του εξτρεμισμού, του ολοκληρωτισμού. Είναι το φάντασμα των ιπποτών της Αποκαλύψεως, του λευκού, του πυρρού, του μέλανος, του χλωρού ίππου, του πολέμου, της πείνας, του λοιμού, και του θανάτου. Είναι το φάντασμα με τη διπλή όψη του χρεωκοπημένου συστήματος και της συστημικής καταστροφής του, της πολιτικής σήψης και του πολιτικού θανάτου, του εξευτελισμού του ανθρώπου και της απανθρωπίας.

Το φάντασμα πλανιέται, μετακινείται, αναπτύσσεται. Το φάντασμα γιγαντώνεται, καλύπτει με τη δυσοσμία του τον κόσμο, σκιάζει τον ήλιο της ελπίδας. Το φάντασμα απορροφά  κάθε δύναμη αντίστασης, κάθε αγωνιστική προοπτική, κάθε εναλλακτική πρόταση. Αυτή η κατάσταση εκβαρβαρισμού δεν είναι πια αναστρέψιμη.

Το φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη. Σε μια Ευρώπη, που αντιπροσωπεύει τον κόσμο, όχι ως συνισταμένη του ελληνικού πνεύματος, της χριστιανικής πίστης και του ρωμαϊκού δικαίου, αλλά ως μορφή και πρακτική της διαίρεσης, της αντίφασης, της αντιπαλότητας, που καταλήγουν στη σύγκρουση, στην ανατροπή, στον πόλεμο. Αντιπροσωπεύει τον κόσμο του κεφαλαίου, της εκμετάλλευσης, των μνημονίων. Το φάντασμα πλανιέται στη Γερμανία ως μερκελισμός του Δ΄ Ράϊχ, στη Γαλλία ως λεπενισμός του παρακμιακού σοσιαλισμού, στην Ελλάδα ως χρυσαυγητισμός  της μνημονιακής κολάσεως.

Το 1914 αποτέλεσε την απαρχή των βίαιων, αιματηρών και αποτρόπαιων μεταβολών του 20ού αιώνα. Τότε ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είχε αντιμέτωπους τους οπαδούς της ειρήνης και της δημοκρατίας. Το 2014 αντί της ειρήνης και της δημοκρατίας κυριαρχεί ο αυταρχισμός των κυβερνήσεων και ο κοινωνικός πόλεμος. Ακόμη και η αστική δημοκρατία, η μεσαία τάξη, η ιδιοκτησία, ξεπεράστηκαν και εξουδετερώθηκαν στο όνομά τους. Είναι αμφίβολο αν οι αντίπαλοι της βαρβαρότητας μπορούν πλέον να ορθώσουν ένα έστω συμβολικό τείχος στην επερχόμενη λαίλαπα. Περιμένουμε μοιρολατρικά κάποια μέρα, από τον Ιανουάριο  μέχρι τον Αύγουστο του ’14, που ο λαός και οι άρχοντες θα αποδεχτούν ως «κάποια λύση» τους βαρβάρους.

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΒΑΪΜΑΡΗΣ

Άρθρο του Στρατή Παπαμανουσάκη

Επιτίμου Προέδρου Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων

Τη νύκτα της 9^ης Νοεμβρίου 1923, ύστερα από μια σημαδιακή μέρα, οι γερμανοί κοιμήθηκαν ανακουφισμένοι. Το ναζιστικό Κίνημα της Μπυραρίας είχε εξουδετερωθεί και ο Χίτλερ είχε φυλακισθεί. Τα γεγονότα που επακολούθησαν έδειξαν ότι έπρεπε να ήταν περισσότερο προσεκτικοί. Το σημερινό δίδαγμα είναι: Κανείς έλληνας δεν πρέπει να κοιμάται μακάρια μετά την 28η Σεπτεμβρίου 2013.

Αν η Αθήνα είναι το υπόδειγμα του κλασσικού ιδεώδους, η πόλη του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, το λίκνο της αρχαίας ελληνικής Δημοκρατίας, η Βαϊμάρη θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως έκφραση του νεότερου γερμανικού, πνεύματος του κλασικισμού και του ρωμαντισμού, ως η πόλη του Γκαίτε, του Σίλλερ και του Νίτσε, ως το υπόδειγμα του συγχρόνου δημοκρατικού πολιτεύματος.

Αλλά αυτό που κυρίως έχει αποτυπωθεί στη μνήμη όλων των ιστορικών και των συνταγματολόγων είναι η τραγική αποτυχία του Συντάγματος και του καθεστώτος της Βαϊμάρης, η θλιβερή αναπηρία της γερμανικής δημοκρατίας της περιόδου1919-1933,

το αναγκαίο ιντερμέδιο μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Πολλά από τα συμπτώματα της εποχής εκείνης, όπως το τεράστιο δημόσιο χρέος, η εκτόξευση της ανεργίας, η παρακμή της σοσιαλδημοκρατίας, θα μπορούσαν να ανευρεθούν τηρουμένων των αναλογιών και στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα. Η γενικότερη οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση, η ανάπτυξη δυναμικών κινημάτων και η απαξία της πολιτικής είναι εμφανείς και στη Βαϊμάρη του Μεσοπολέμου και στη σύγχρονη Αθήνα. Πολλοί μάλιστα φροντίζουν να το τονίζουν συχνά, όπως οι εκφραστές της θεωρίας των δυο άκρων, του δήθεν πρωτογενούς πλεονάσματος και της επερχόμενης και ουδέποτε εμφανιζόμενης ανάπτυξης.

Αλλά το ατελέσφορο των ιστορικών αναλογιών υπερισχύει κάθε ομοιότητας. Θα αποτελούσε καρικατούρα ο παραλληλισμός του γερμανικού εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και της ελληνικής εκδοχής της Χρυσής Αυγής, των αρχών, των μεθόδων και των αρχηγών τους.

Oι τελευταίες όμως εξελίξεις μας υποχρεώνουν να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα σοβαρότερα.

Εάν οι χειροπέδες των βουλευτών του ακροδεξιού κόμματος του ελληνικού κοινοβουλίου δεν αποτελούν απλή μεταβολή της πολιτικής εικόνας, στην απελπισμένη προσπάθεια διεξόδου από την κρίση, αλλά στοχεύουν πράγματι στην την προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος, τότε δικαιούμαστε να αναφωνήσομε: Ποιος θα μας προστατεύσει από τους προστάτες;

Η Δημοκρατία είναι το πλέον ευαίσθητο πολίτευμα, του οποίου οι γενικές αρχές της λαϊκής κυριαρχίας, της διακρίσεως των εξουσιών και του κράτους δικαίου οικοδομούνται έτσι ώστε κάθε απόπειρα διατάραξης της ισορροπίας τους να επιφέρει και την ανατροπή του. Είναι ουσιαστικά νόμοι καθολικής ισχύος, χωρίς εξαιρέσεις, χωρίς σκοπιμότητες, χωρίς σχετικότητες. Κατά τούτο διακρίνεται το δημοκρατικό του αυταρχικού κράτους, ο κυρίαρχος λαός του απλού υπηκόου, και η δικαιοσύνη του θετικού δικαίου.

Η πάγια εφαρμογή αυτών των βασικών αρχών του πολιτεύματος μας κατά την περίοδο της Μεταπολιτεύσεως φαίνεται ότι αρχίζει να κάμπτεται επικινδύνως κατά το τελευταίο διάστημα. Ενδεικτικά, η καταχρηστική έκδοση σωρηδόν πράξεων νομοθετικού περιεχομένου και η απαξίωση της Βουλής, δημιουργεί παραπλεύρως του συνταγματικού μας δικαίου και ένα ιδιάζον ¨μνημονιακό¨ δίκαιο. Αποκαλύφθηκε ότι χωρίς, καθώς λέγεται, δικαστικές εγγυήσεις παρακολουθούνται όχι μόνο τα προσωπικά, φορολογικά και τραπεζικά δεδομένα, αλλά και οι κινήσεις νομίμων πολιτικών κομμάτων. Και το τελευταίο, υπενθυμίζοντας την αλήστου μνήμης θεωρία του στιγμιαίου εγκλήματος, τροποποιείται η αντίληψη περί του διαρκούς εγκλήματος και επεκτείνεται ανέτως για τον προσδιορισμό του αυτοφώρου και τη σύλληψη εν ενεργεία βουλευτών χωρίς την άδεια της Βουλής. Βεβαίως χωρίς τη γνώση της δικογραφίας κανείς δεν μπορεί να επιχειρηματολογήσει ειδικότερα. Αλλά είναι ευδιάκριτη η τάση μιας σοβαρής μεταβολής της σχετικής νομικής αντιλήψεως, η οποία, και αν ακόμη βρίσκεται στο όριο της νομιμότητας, αν δεν κλονίζει, τουλάχιστον δεν ενισχύει τους συνταγματικούς μας θεσμούς Και είναι απορίας άξιον ότι, πέρα μεμονωμένων αντιρρήσεων, παραλείποντας το προεδρείο της Βουλής, τα πολιτικά κόμματα δεν έχουν ακόμη αντιδράσει έντονα σε αυτή την επιχειρούμενη πρακτική.

Κυρίως όμως δεν πρέπει κανείς να παραγνωρίσει ότι ο πολλαπλασιασμός των συμπτωμάτων αυτών, αν δεν οδηγεί κατευθείαν στο σύνδρομο της Βαϊμάρης, ανοίγει το δρόμο σε άγνωστες και επικίνδυνες εξελίξεις. Έτσι εκτός των οικονομικών ορίων της ελληνικής κρίσης, διανοίγονται νέα πρωτόγνωρα πολιτικά πλαίσια, μέσα στα οποία μόνον η Χρυσή Αυγή θα μπορεί να αισθάνεται άνετα. Η εκλογική της επιρροή αντί να συρρικνωθεί θα αυξηθεί.

Oι χιλιάδες ψηφοφόροι και οπαδοί της δεν είναι ναζιστές, αλλά διαμαρτυρόμενοι κατά της πολιτικής της λιτότητας και των αδιαφανών διαδικασιών της. Δεν πρόκειται να πεισθούν για την ειλικρίνεια του πολιτικού συστήματος με την ευθεία ή εκ πλαγίου παραβίαση των δημοκρατικών κανόνων. Εάν δε, η κυβέρνηση, όπως ακούστηκε ήδη, νομοθετήσει την αδιανόητη κατάργηση των αναπληρωματικών εκλογών σε περίπτωση παραιτήσεως βουλευτών και ακρωτηριάσει τη Βουλή, διερωτάται κανείς τι θα έχει απομείνει πλέον για να αφαιρέσει το σημερινό εκτός ¨δημοκρατικού τόξου¨ κόμμα, εάν και όταν θα έχει την ευκαιρία να έρθει στην εξουσία, τερματίζοντας την ελληνική Βαϊμάρη.

Ο  ΣΠΑΡΑΓΜΟΣ  ΤΟΥ  ΙΟΥΝΙΟΥ

 

«Χαίρε,ώ χαίρε Ελευθεριά»

 

Άρθρο του Στρατή Παπαμανουσάκη

 

Είναι κάποιοι μικροί τόποι που αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη ήπειρο. Η Αθήνα στέλνει τώρα και πάλι προς την Ευρώπη την κραυγή της Δημοκρατίας, του Ανθρωπισμού και του Πολιτισμού. Ξαναθυμίζει σε όλους, τους αγώνες της ελευθεροτυπίας, τα ιδεώδη του κοινωνικού συμβολαίου, τις αρχές του διαλόγου, της πολιτικής αρετής, του διαφωτισμού.

Υπάρχουν τα επί μέρους γεγονότα που δημιουργούν τη συνολική ιστορία.

Τρία χρόνια τώρα η Ελλάδα σπαράσσεται από τις τρόικες, τις κυβερνήσεις και τα μνημόνια τους. Διαλύεται μέσα στην ύφεση, τη φορολόγηση και την ανεργία. Και αποδιαρθρώνεται στις παραγωγικές, ηθικές και πνευματικές της δομές.

Τρία χρόνια τώρα ο ελληνικός λαός υπομένει τη διάσπαση των κοινωνικών και οικονομικών του σχέσεων, την περιθωριοποίηση των πολιτικών του δυνάμεων, τη διάλυση των συνεκτικών  ερεισμάτων της ιστορίας του. Η χώρα και οι άνθρωποι υφίστανται τη διάψευση των ελπίδων και των προσδοκιών τους, την αποκάλυψη της φενάκης των επιβαλλόμενων μέτρων, την αποτυχία της λιτότητας, των αναδιαρθρώσεων και της ανάκαμψης.

Τρία χρόνια είναι αρκετά για τη δοκιμή και την αποτυχία των οικονομικών συνταγών, των κοινωνικών μέτρων και των πολιτικών εφαρμογών, που μας επιβλήθηκαν. Είναι αρκετά για να ανατρέψουν το παράλογο, το  παράνομο, το ανήθικο, που επικράτησε στη χώρα της φιλοσοφίας, του μέτρου και της αρετής. Ήταν αρκετό το κλείσιμο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, με το πρόσχημα  εξορθολογισμού του κράτους,  στα πλαίσια των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας, για τη λειτουργία του νόμου της ετερογονίας των σκοπών και την πραγματοποίηση της υπέρβασης από το καθημερινό στο «εξαίφνης», από το ποσοτικό στο ποιοτικό, από το λογιστικό στο θυμικό.

Και υπάρχουν τέλος, πέρα από το χώρο και το χρόνο, μερικές στιγμές, που συμπυκνώνουν ολόκληρους αιώνες. Όταν το μέγιστο και το ελάχιστο συγκλίνουν προς το άπειρο. Τότε, που όπως τώρα, μικρά γεγονότα γίνονται σύμβολα μεγάλων αλλαγών και παράγοντες επαναστατικών ανατροπών. Ποιός το περίμενε ότι μια συναυλία των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ στις 14 Ιουνίου 2013, που έκλεισε με τον Εθνικό Ύμνο στο ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής, θα  μπορούσε να στείλει, με το ανυπέρβλητο σπαρακτικό «Χαίρε, ώ χαίρε Ελευθεριά», των μουσικών, των χορωδών και των θεατών της, προς την ελληνική ψυχή και ολόκληρο τον κόσμο το πιο ηχηρό μήνυμα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ηθικής ελευθερίας και του δημοκρατικού ιδεώδους;

Όχι πια άλλα δάκρυα στην Ελλάδα. Χρειαζόμαστε  κάθαρση, ενότητα, ανασυγκρότηση. Νέα κυβέρνηση, εθνικό όραμα, ελληνικό πρόγραμμα ανάπτυξης. Ελευθερία, Ισότητα, Δικαιοσύνη.

Ο σπαραγμός του Ιουνίου πρέπει να είναι ο τελευταίος ελληνικός σπαραγμός της εποχής μας.

ΙΝ MEMORIAM

Η  ΕΥΡΩΠΗ  ΥΠΟ ΔΙΑΛΥΣΗ;

Του Στρατή Παπαμανουσάκη

Α΄ ΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΝΗΜΕΣ

Οι τελευταίες αποφάσεις του Γιουρογκρούπ για την Κύπρο αναζωπύρωσαν ένα κύμα σκεπτικισμού στην Ευρώπη. Πρόκειται μόνο για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα ή, πολύ χειρότερα,  για ολόκληρο το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο οικοδόμημα; Η Ευρώπη φαίνεται να τίθεται υπό αίρεση.

Μολονότι η αυτολογοκρισία επέβαλε στη μεγάλη ισπανική εφημερίδα El Pais  την αφαίρεση του άρθρου «Η Γερμανία εναντίον της Ευρώπης», το κείμενο του Χουάν Τόρες Λόπες καθηγητή οικονομίας στο πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, έγινε γνωστό. Δεν διετύπωσε παρά αυτονόητα πράγματα και κοινούς φόβους. Αλήθεια δεν σας έχει κάνει εντύπωση η καταπληκτική αναλογία και ομοιότητα των σύγχρονων ευρωπαϊκών εξελίξεων με την πορεία προς τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο; Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η ηττημένη Γερμανία, υπό την ανοχή των νικητριών Δυνάμεων, καταξέσχισε τη Συνθήκη των Βερσαλλιών του Ιουνίου 1919, οργάνωσε προκλητικά τον επανεξοπλισμό της από τις αρχές του 1933, αμέσως μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, επέτυχε την απόδοση του Σάαρ με το δημοψήφισμα του Ιανουαρίου 1935, ανακατέλαβε αιφνιδιαστικά τη Ρηνανία με το πραξικόπημα του Μαρτίου 1936, δημιούργησε μυστικά τον Άξονα με την Ιταλία και την Ιαπωνία τον Οκτώβριο και Νοέμβριο 1936, εκβίασε το Άνσλους του Μαρτίου 1938 και την αρπαγή της Αυστρίας, επέβαλε την επαίσχυντη παράδοση της Τσεχοσλοβακίας με τη Συμφωνία του Μονάχου του Σεπτεμβρίου 1938 και επέτυχε τη σύναψη του συμφώνου Μολότωφ- Ρίμπεντροπ του Αυγούστου 1939. Μετά μία ακριβώς εβδομάδα άρχιζε από τα σύνορα της Πολωνίας η δεύτερη μεγάλη παγκόσμια ανθρωποσφαγή.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι αποφάσεις της Διασκέψεως του Πότσνταμ του Αυγούστου 1945 καθόρισαν την μεταπολεμική τύχη της ηττημένης Γερμανίας και τον διαχωρισμό του εδάφους της σε τέσσερις ζώνες στρατιωτικής κατοχής, υπό το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου. Η δημιουργία της δυτικής Ομοσπονδιακής Γερμανίας τον Μάιο 1049 και της ανατολικής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας τον Οκτώβριο 1949, κατέληξε τελικά ύστερα από την πτώση του τείχους του Βερολίνου το Νοέμβριο του 1989,  στη Συμφωνία της Μόσχας των Δύο συν Τεσσάρων, του Σεπτεμβρίου 1990, για την ενοποίηση της Γερμανίας. Ουσιαστικά η Δυτική Γερμανία, ενεργό μέλος των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων από τη σύσταση τους, απορρόφησε την Ανατολική Γερμανία και ολοκλήρωσε την εδαφική της επέκταση, προωθώντας την πολιτική και οικονομική της πολιτική στην Ευρώπη. Πρωταγωνιστώντας στην εξέλιξη  της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Συνθήκη Μάαστριχτ του Φεβρουαρίου 1992, Άμστερνταμ του Φεβρουαρίου 1997 και Λισσαβόνας του Δεκεμβρίου 2007, μετά την αποτυχία του Ευρωσυντάγματος του 2004, βρέθηκε, με την έκρηξη της οικονομικής κρίσης του 2008, στην κορυφή της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Εκμεταλλευόμενη την αμερικανική ευμένεια, τη γαλλική συνεργασία την αγγλική αποστασιοποίηση, τη συμμαχία των βόρειων και την αδυναμία των  νότιων ευρωπαϊκών χωρών, επωφελήθηκε υπέρμετρα από το μοντέλο της ατελούς ευρωπαϊκής ενότητας και τη νομισματική πολιτική του ευρώ, χωρίς οικονομική βάση και χωρίς πολιτικούς θεσμούς ελέγχου και κατανομής της ευημερίας. Η αποθέωση της οικονομίας της αγοράς και του δικαιώματος του επιχειρείν, η διόγκωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η άκρατη εφαρμογή του νεοφιλελευθερισμού, οδήγησαν στη μεγέθυνση των ανισοτήτων στην Ευρώπη, σε μεγάλα εμπορικά ελλείμματα της περιφέρειας και σε αντίστοιχα πλεονάσματα της Γερμανίας, έτσι ώστε από θέσεως ισχύος να μπορεί να αποφασίζει για την τύχη ολόκληρης της Ευρώπης. Η κρίση έπληξε  ήδη με σφοδρότητα Ιρλανδία, Ισλανδία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο και συνεχίζεται με τις προβλέψεις για την ίδια τύχη που περιμένει  Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Λεττονία, Σλοβενία, μέχρι να φτάσει στην καρδιά της ευρωπαϊκής οικονομίας, την ίδια τη Γερμανία.

Η γερμανική συνταγή στην οικονομική, τραπεζική και νομισματική αυτή μόλυνση είναι απλή. Λιτότητα, Μνημόνια, Στέρηση. Η πολιτική αυτή πολλαπλασιάζει τα προβλήματα, καταστρέφει τις οικονομίες και εξαθλιώνει τους λαούς. Η χαιρεκακία, η εκδικητικότητα, ο σαδισμός περισσεύει στα «πακέτα βοήθειας» της λεγόμενης τρόικας, που παρασκευάζονται στο  Βερολίνο και σερβίρονται στις Βρυξέλλες. Αλλά στην περίπτωση της Κύπρου η Γερμανία υπερέβη τον εαυτό της. Εκτός από την επιβολή της γενικής οικονομικής της πολιτικής, προς πλήρη καταστροφή του οικονομικού κυπριακού μοντέλου, επέβαλε και τον περιορισμό της διακινήσεως χρήματος και το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων. Έτσι όμως θίγονται όχι μόνο οι ευρωπαϊκές αρχές της αλληλεγγύης και των τριών ελευθεριών κινήσεως προσώπων, κεφαλαίων και υπηρεσιών, αλλά και αυτός τούτος ο πυρήνας του καπιταλιστικού συστήματος, το ιερό και απαραβίαστο της ιδιοκτησίας. Οι τελευταίες δραματικές ολονυκτίες των Βρυξελλών δεν έχουν να ζηλέψουν πολλά από το πάλαι ποτέ ναζιστικό σκηνικό του Βερολίνου. Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να αντιστοιχίσει τους ρόλους  των πρωταγωνιστών στα θεατρικά έργα «Η αρπαγή της Αυστρίας του 1936» και «Το κυπριακό Άνσλους του 2013» που εκτελούν άψογα, με τα προπολεμικά τους κοστούμια, καταχειροκροτούμενοι από τους υπόλοιπους ευρωπαίους  ηγέτες.

Και η επόμενη παράσταση του γερμανικού θιάσου τέχνης; Είμαστε ακόμη στο πρώτο μέρος της τριλογίας. Ακολουθεί η «Παράδοση της Τσεχοσλοβακίας» και έπεται η «Επίθεση κατά της Πολωνίας». Εκτός εάν οι ευρωπαϊκοί λαοί ξανακοιτάξουν την ιστορία της Ευρώπης.

Β΄ ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ

Ακούω κιόλας τις αντιρρήσεις σε αυτή την  εξεζητημένη και εφιαλτική εικόνα φανταστικής καταστροφής. Ας αντιπαραβάλομε την ιστορία της γέννησης και της εξέλιξης της ευρωπαϊκής ιδέας, τα καταπληκτικά αποτελέσματα της ευρωπαϊκής πορείας ολοκλήρωσης και τις μεγάλες προοπτικές της ηπείρου μας.

Από τον  γάμο του Ποσειδώνα και της Λιβύης γεννήθηκε ο Βήλος, βασιλιάς της Αφρικής, και ο Αγήνωρας, βασιλιάς της Ασίας. Και από τον Αγήνωρα γεννήθηκε η πανέμορφη Ευρώπη, που την αγάπησε ο Δίας ο Κρηταγεννής. Και μεταμορφωμένος σε ταύρο την έφερε στην πλάτη του από τη Φοινίκη, περνώντας τη θάλασσα, στην πατρίδα του την Κρήτη.

Από τα Ουράλια όρη μέχρι τον Ατλαντικό ωκεανό, η Ευρώπη αποτέλεσε χωνευτήρι γεωγραφικό, φυλετικό, πολιτισμικό. Στην προϊστορία, άνθρωποι από τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Ευρασία, οι πρώτοι ευρωπαίοι, κυνηγοί και συλλέκτες αρχικά, γεωργοί και κτηνοτρόφοι αργότερα, μεταλλουργοί και έμποροι στο τέλος. Η Ευρώπη μπαίνει στην ιστορία με τους κρήτες, τους ίωνες και τους δωριείς, που διαμορφώνουν την ελληνική πολιτιστική συνιστώσα. Η λατινική συνιστώσα, από τη βασιλεία στη δημοκρατία και στην αυτοκρατορία, διαμορφώνει το κράτος. Και από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο, γεννιέται το Βυζάντιο, προπύργιο του ελληνισμού, του χριστιανισμού και της ρωμαϊκής παράδοσης. Πέρα απ’ αυτό, τα “βαρβαρικά” βασίλεια δημιουργούν την καρολίγγεια Ευρώπη, τη ρωμανική, τη φεουδαρχική, την παπική Ευρώπη. Και όταν από το χριστιανικό σχίσμα και τις σταυροφορίες μέχρι την άλωση, το Βυζάντιο πέφτει, από το θάνατό του αναγεννιέται η Δυτική Ευρώπη. Ο ουμανισμός, οι ανακαλύψεις των νέων χωρών, η επιστήμη ωθούν στη μεταρρύθμιση, στην ανάπτυξη, στον σχηματισμό των νέων κρατών. Η μοναρχία, ο κλήρος, η αριστοκρατία, οδηγούν τους ευρωπαίους από πόλεμο σε πόλεμο. Ο εκατονταετής (1337-1455), ο τριακονταετής (1618-1648), ο επταετής πόλεμος (1756-1763), διαμορφώνουν τον θρησκευτικό, τον δυναστικό, τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης. Ύστερα οι γαιοκτήμονες, κατόπιν οι αστοί και τέλος οι εργάτες μετατρέπουν τον πόλεμο σε επανάσταση. Στην αγγλική επανάσταση του 1648, στη γαλλική επανάσταση του 1789, στη ρωσική επανάσταση του 1917.

Παρ’ όλα αυτά και μέσα σ’ αυτά, η Ευρώπη προχωρεί από τις ρωγμές και τις διασπάσεις, στην πολιτική, την οικονομική και την πνευματική της ανάπτυξη. Σταματά τους άραβες και τους οθωμανούς, δημιουργεί τα εθνικά κράτη, κυριαρχεί στον κόσμο. Και τότε ξεφανερώνεται μια παλιά ιδεολογία, η ιδέα της ευρωπαϊκής ενότητας. Τα σχέδια του Ερρίκου Δ΄, του Γουίλιαμ Πενν, του Αββά Σαιν Πιέρ, του Κάντιου, του Κοντ, είχαν προηγηθεί. Η ευρωπαϊκή κοινωνία του Σαιν Σιμόν παρουσιάστηκε το 1814,  η ιερά συμμαχία των λαών του Μπερανζέ το 1818, το σύμφωνο αδελφοσύνης του Μαντσίνι το 1834, η ομοσπονδιακή αρχή του Προυντόν το 1863, η διεθνής κυβέρνηση του Λοριμέ και η ευρωπαϊκή συνομοσπονδία του Μπλίντσλι το 1877-1878. Όμως ο δρόμος δεν είναι εύκολος, καθώς περνά από τους ναπολεόντειους πολέμους στις εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις, στον γαλλογερμανικό πόλεμο, στους βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, στον ψυχρό πόλεμο. Αλλά στον 20ο αιώνα, ύστερα από το Υπόμνημα του Αριστείδη Μπριάν του 1929 και τη Δήλωση του Ρομπέρ Σουμάν του 1950, αρχίζει η οικοδόμηση των πρώτων ευρωπαϊκών οργανισμών. Ευρωπαϊκός Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας, Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (1948), Συμβούλιο της Ευρώπης (1949), Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (1951), Κοινή Αγορά, Ευρατόμ (1956), Θεσμοί της ΕΟΚ (1958), Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1985), Ευρωπαϊκή Ένωση (1992). Ρώμη, Μάαστριχτ, Άμστερνταμ, Ευρώπη των έξι, των δώδεκα, των δεκαπέντε. Ύστερα η Ευρώπη των είκοσι επτά επιτέλους προχωρεί για την ολοκλήρωσή της. Η τάση “συνταγματοποίησης” της Ευρώπης κερδίζει έδαφος Η δημοκρατική, η δικαιοκρατική, η κοινωνική αρχή εισρέουν στο θεσμικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων (αξιοπρέπεια - ελευθερία - ισότητα - αλληλεγγύη - δημοκρατία - δικαιοσύνη),  έστω διακηρυκτικά, λειτουργεί προς την κατεύθυνση μιας ομοσπονδιακής προοπτικής της Ευρώπης. Δημιουργείται μια νέα αρχιτεκτονική για την Ευρώπη. Αλλά το προτεινόμενο συντηρητικό Σύνταγμα, που επιβάλλεται από πάνω, χωρίς δημοκρατική και πολύ περισσότερο κοινωνική νομιμοποίηση, απορρίπτεται. Οι ευρωπαίοι διατηρούν τις αμφιβολίες τους για την Ευρώπη. Αντί του Συντάγματος η γερμανική προεδρία της ΕΕ, μετά τη Διακήρυξη του Βερολίνου, προωθεί τη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας του Δεκεμβρίου 2007.

Τι σημαίνει όμως ολοκλήρωση της Ευρώπης, κοινό ευρωπαϊκό σπίτι, ομοσπονδία της Ευρώπης; Πρώτα ευρωπαϊκή συνείδηση, ύστερα ευρωπαϊκή πράξη. Ευρωπαϊκές αξίες βασισμένες στην ελληνική παιδεία, στην χριστιανική πίστη, στη ρωμαϊκή οργάνωση (Πωλ Βαλερύ, Τόμας Έλιοτ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος). Ξεπέρασμα του παρελθόντος, του εξωτισμού, της άρνησης. Απαλλαγή από τον δογματισμό, τον αγνωστικισμό, τον ατομοκεντρισμό. Σεβασμός στον άνθρωπο, στην προσωπικότητα, στην κοινότητα. Ελευθερία, μέτρο, αλήθεια.

Πάνω σ’ αυτά κτίζεται η οικονομική, κοινωνική, πολιτική ένωση. Αλληλεγγύη των λαών, ανθρωπιστική παιδεία, κοινωνική πολιτική. Θεσμική κατοχύρωση, πολιτική οργάνωση, ισόρροπη ανάπτυξη. Διεύρυνση προς όλους τους ευρωπαίους, ανεξαρτησία από κάθε μη ευρωπαίο, χάραξη ευρωπαϊκού και μόνο δρόμου. Σταθερότητα στον κόσμο, ανοχή των άλλων πολιτισμών, συνεργασία μ’ όλες τις χώρες και τους λαούς. Μένουν πολλά ακόμη να γίνουν. Είναι άγνωστο αν θα γίνουν. Αλλά πρέπει να γίνουν. Η  ένωση της Ευρώπης πρέπει να πάρει πρώτα πολιτική υπόσταση, να ισορροπήσει οικονομία και οικολογία και έπειτα να πραγματοποιήσει την πνευματική της ενότητα. Η ιδέα της Ευρώπης, όλης της Ευρώπης, όλων των ευρωπαίων, οφείλει να γίνει πράξη της Ευρώπης, ενοποίηση της Ευρώπης, πραγματική ευρωπαϊκή ένωση. Σ’ αυτή  μόνο μπορεί να ζήσει το κλασικό φως, η ρομαντική νύχτα, η λογική αλήθεια. Ο έρωτας, το πνεύμα, η κοινωνία. Ο άνθρωπος, ο κόσμος, το μέλλον.

Αυτή η ιδέα της Ευρώπης, πολύ ωραία για να είναι αληθινή και πραγματοποιήσιμη, μας δημιουργεί αυταπάτες. Ας παραβλέψομε τη ρήση του Ηρακλείτου περί του πολέμου, ή την απαισιοδοξία του Θουκυδίδη για το αμετάβλητο της ανθρώπινης φύσης, ακόμη και την πλατωνική ουτοπία, που επαναλαμβάνεται σε όλες τις περιόδους της ιστορίας. Αλλά δεν θα διερωτηθούμε για την ορθότητα της θεωρίας της συνεχούς προόδου, της ευθύγραμμης ανάπτυξης, της  επίμονης πορείας τελειοποίησης του ανθρώπου; Αν δεν δεχτούμε την ελληνική κυκλική αντίληψη του χρόνου και της ιστορίας δεν είναι άραγε ο Νίτσε που μας προφητεύει την αιώνια επιστροφή; Δεν είναι ολόκληρη η γερμανική μυθολογία,  που τελειώνει με το λυκόφως των θεών, το φοβερό δράμα, που από τη σκηνή της βαγκνερικής  όπερας μεταφέρθηκε αυτούσιο στην Καγκελαρία του Βερολίνου εκείνο το φοβερό Μάιο του 1945; Διολισθαίνομε έτσι σε φιλοσοφικές αναζητήσεις, καθώς μόνο η μεταφυσική πάει πέρα από τα φυσικά φαινόμενα, από τις φυσικές επιστήμες και τις αισθήσεις. Ψάχνει να βρει το σταθερό πίσω από τα φαινόμενα, την ίδια την πραγματικότητα, την αλήθεια, αυτή που χρειαζόμαστε και αναζητούμε.

Γ΄ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΗΔΕΝ

Στη νεότερη περίοδο της ιστορίας μας ο Καρτέσιος χώρισε τελείως την επιστήμη από τη θεολογία, εφάρμοσε μαθηματικές μεθόδους στη φιλοσοφία, δεν παραδέχθηκε τίποτα που να μην το ξέρει ολοφάνερα αληθινό. Και ο Κάντιος διατύπωσε το πρόβλημα, πώς είναι δυνατή η μεταφυσική ως επιστήμη.

Ο μαρξισμός θεώρησε τη μεταφυσική εσφαλμένη μελέτη της φύσης και της κοινωνίας, έξω από τη διαλεκτική της ζωής.  Κι όμως ο Έγελος προσέδωσε στη φιλοσοφία αξιώσεις συνολικότητας. Και ο ίδιος ο Μαρξ έδειξε όσο κανείς νεότερος διανοητής, ότι η ιστορία, η οικονομία, η πολιτική, η φιλοσοφία και η ανθρωπολογία αποτελούν κατά βάση μια και μόνο επιστήμη.

Κατά τον 20ο αιώνα η αναλυτική φιλοσοφία,  προσπαθεί να παραμένει ουδέτερη, να μην κατασκευάζει καμία θεωρία, να αντικαθιστά την εξήγηση με την περιγραφή, να αφήνει όλα τα πράγματα όπως είναι. Εντούτοις, αρνούμενοι στη φιλοσοφία κάθε θεωρητική αξία, οι αναλυτικοί φιλόσοφοι συνεχίζουν να φιλοσοφούν.

Το δράμα της νεοτερικότητας, ο διχασμός της ratio, και η αναζήτηση της χαμένης ενότητας δεν έχει τέλος. Η απομάκρυνση του νοείν από το είναι, οδηγεί στην αντιπαλότητα φιλοσοφίας και επιστήμης, πραγματικού και φανταστικού, σκέψης και θεάματος. Η επιχειρούμενη καντιανή γεφύρωση του χάσματος διάνοιας (έλλογης γνώσης της φύσης) και λόγου (υπερβατικού πνεύματος), η ακόλουθη απόπειρα μετατροπής του υπερβατολογικού υποκειμένου στο Εγώ του Φίχτε ή στην εγελιανή Απόλυτη Ιδέα, τροφοδοτούν τον μοντερνισμό με πρόσθετες ευθύνες.

 Η θεωρία του επικοινωνιακού λόγου του Χάμπερμας, προκύπτει ως μετάβαση από τον υποκειμενικοκεντρικό στον διυποκειμενικό λόγο, αλλά και ως συνδυασμός πραγματιστικής θεωρίας και προοδευτικής σκέψης. Έτσι η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας του Καστοριάδη αναδεικνύει τον άνθρωπο με τη βοήθεια του ριζικού φαντασιακού, όχι πλέον ως έλλογο, αλλά ως ον εμφορούμενο από την τρέλα της ένωσης, μέσα στον κόσμο της πολλαπλότητας. Ήδη ο Βιττγκενστάϊν είχε μετατοπίσει το πρόβλημα από τη σχέση νου και πραγματικού στη σχέση νου και γλώσσας και μάλιστα της τεχνητής επιστημονικής γλώσσας ώστε πλέον να αχρηστεύεται το φιλοσοφείν. Η αντίδραση του Ντερριντά που υψώνει σε απόλυτο a priori τη γραφή, επιτρέπει στο γραπτό φυσικό λόγο να συνομιλήσει με την τεχνητή γλώσσα στο επίπεδο του νοήματος. Αλλά ο μεταμοντερνισμός, είτε ως μηδενισμός του Λυοτάρ, είτε ως σχετικισμός του Ροτρύ, μεταποιεί την αλήθεια σε επινόηση, την επιθυμία ως πάθος, την τέχνη σε τέχνασμα. Ο πλουραλισμός του «όλα επιτρέπονται», άρα «τίποτα δεν ισχύει», επιτρέπει τη μετατόπιση από το πράγμα στο σημείο, την εγκατάλειψη του κριτικού λόγου για τον αφηγηματικό, τη διαστρέβλωση της αλήθειας σε χρησιμότητα της πλειοψηφίας. Πλέον η μετανεοτερικότητα δεν παίζει απλά το ρόλο του Πόντιου Πιλάτου στην κρίση της φιλοσοφίας, αλλά κλονίζει τη νομιμότητα του λόγου, υποκαθιστά τη φιλοσοφία με την πολιτική του συμφέροντος και τείνει σε ένα πολιτισμό χωρίς όριο.

Ωστόσο η κριτική θεμελίωση του Λόγου, που από το αρχαιοελληνικό μεταφυσικό θεμέλιο της καθολικής συμφωνίας νου και πραγματικότητας, πέρασε στη χριστιανική θεολογική βάση πίστης και γνώσης για να φτάσει στο γνωσιοθεωρητικό ορθολογιστικό έρεισμα του Διαφωτισμού της συμφωνίας του νου με τον εαυτό του, έχει χρέος να αναζητήσει νέους τρόπους προσέγγισης του είναι και του δυνατού – είναι. Στο χώρο της καθαρής θεωρίας, στο πεδίο της μάχης περί της ουσίας, στον κόσμο της φιλοσοφίας, ο αγώνας συνεχίζεται. Γιατί όσο ο άνθρωπος γνωρίζει τη φύση και τον εαυτό του υψώνεται πάνω τους και στοχάζεται για το Είναι ως σύνολο, το Είναι που το βρίσκει πάντα διασπασμένο σε είδη, το Είναι για το οποίο συνειδητοποιεί αυτό το διχασμό του. Το ερώτημά του είναι πάντα, τι είναι το Είναι. Η κατάκτηση της αυτοσυνείδησης του χωρισμού του Είναι είναι ο έρωτας, η τραγωδία, η ελευθερία του ανθρώπου.

Ιδού όμως τώρα μια απόπειρα ερμηνείας της σημερινής ευρωπαϊκής και ιδίως της γερμανικής πραγματικότητας, πέρα από την επιφάνεια, τα φαινόμενα και τις μεταμφιέσεις της οικονομίας. Στην αντίληψη της βόρειας  Ευρώπης, που κυριαρχεί στην ήπειρο μας, συνυπάρχουν τα στοιχεία του μυθολογικού, μαγικού κόσμου της φύσεως και του φυλετικού αίματος των απαρχών της ιστορίας, η κληρονομία του έλλογου απολλώνιου πνεύματος σφιχτοδεμένη με το διονυσιακό πάθος της κλασικής ζωής και οι τάσεις της μεταμοντέρνας διάλυσης και εκμηδένισης των δεσμών του πολιτισμού της νεοτερικότητας. Ο τρεις συνιστώσες αυτής της πραγματικότητας, η φαντασιακή, η ορθολογική και η αισθησιακή συνιστώσα, αδυνατώντας να υπερβούν τις αντιθέσεις τους προς μια λυτρωτική θετική σύνθεση ζωής, παραμένουν μέσα στην αρνητικότητα τους, ακροβατώντας μεταξύ υπάρξεως και ανυπαρξίας, μεταξύ μέρους και όλου, μεταξύ όντος και μη όντος.

Στην ιστορία του πνευματικού πολιτισμού της ανθρωπότητας, η ελληνική φιλοσοφία, μέγιστο και ανυπέρβλητο επίτευγμα της αρχαιότητας, δεν έχει άλλο πλησιέστερο κληρονόμο από τη φιλοσοφία του γερμανικού ιδεαλισμού της νεοτερικότητας. Η σχέση προγόνου και απογόνου όμως κατά τη φροϋδική ερμηνεία, δεν είναι παρά μια διαλεκτική σύνθεση έρωτα και μίσους, έλξης και απώθησης, συμπλέγματος ηδονής και θανάτου. Οι γερμανοί αρχαιολάτρες κατατρύχονται από την ελληνική πνευματική τυραννία, που τους επέβαλαν οι σοφοί τους με επικεφαλής τον Βίνκελμαν. Αλλά ενώ ο Οιδίποδας γκρεμίζει την Σφίγγα από το βάθρο της, ο Φάουστ παραδίδει την ψυχή του στον Μεφιστοφελή. Ο αιώνιος Όλυμπος σκιάζει με το ύψος του τη Βαλχάλα και η Αφροδίτη βασιλεύει λάμποντας μέσα στο μεσογειακό  φώς, καθώς η Βαλκυρία καταδικάζεται σε αιώνιο ύπνο στο σκοτεινό βορρά. Μέτρο και άμετρο, ύβρις και νέμεσις, ορθοδοξία και προτεσταντισμός. Αυτή η φιλοσοφική ιστορία είναι πάνω απ όλα σύγκρουση του Είναι και του Μηδενός, αντιπαράθεση του Παρμενίδη στον Έγελο, του Χάιντεγκερ στον Πλάτωνα. Η παρμενίδεια ταυτότητα νόησης και είναι δεν επιτρέπει την ύπαρξη του μηδενός. Η πλατωνική ετερότητα του μη είναι απέχει από την εγελιανή ταύτιση είναι και μηδενός. Μολαταύτα η χαιντεγκεριανή απορία, γιατί υπάρχουν εν γένει τα όντα, και όχι πολλώ μάλλον το μηδέν, ρίχνει τον πέπλο του μηδενός πάνω στο είναι.

Ο Νίτσε μας είχε προειδοποιήσει. Ζούμε ξανά την εποχή του ευρωπαϊκού μηδενισμού. Ο συμπατριώτης του Σπένγκλερ μας αποκάλυψε συνολικά την παρακμή της Δύσεως. Ο ίδιος ο Χάιντεγκερ δεν απέφυγε τη ναζιστική μόλυνση. Μια ευρωπαϊκή Γερμανία  δείχνει πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να υπάρξει. Οι προοπτικές  μιας τέτοιας εξέλιξης είναι μηδαμινές. Τουναντίον η γερμανική Ευρώπη αντιπαρατίθεται σήμερα στην ελληνική αντίληψη της Ευρώπης. Αυτή η Ευρώπη, φτιασιδωμένη  με τα κουρέλια του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης, αποκαλύπτεται γυμνή από κάθε ευρωπαϊκή αρχή, ιδέα και πράξη. Οι ευρωπαϊκοί λαοί αμφισβητούν και αρνούνται αυτή την Ευρώπη, αλλά οι ηγεσίες τους δεν αντιστέκονται. Η Ευρώπη πάνω στη σκηνή της παγκόσμιας ιστορίας φαίνεται να αυτοκτονεί. Η τραγωδία προχωρεί  προς το τέλος της.

Αφιερώνω τις γραμμές αυτές στη μνήμη των εκατομμυρίων θυμάτων των δύο παγκοσμίων πολέμων, στη μνήμη των κατεστραμμένων μνημείων του πολιτισμού μας, στη μνήμη της ιστορίας, της ηθικής, και του πνεύματος της Ευρώπης. Η σκέψη μιας Ευρώπης υπό ερώτηση, υπό αίρεση, υπό διάλυση, διατρέχει σαν ένα παγωμένο ρίγος την ψυχή κάθε πραγματικού ευρωπαίου.

«ΥΠΑΡΧΟΥΝ  ΔΙΚΑΣΤΕΣ  ΚΑΙ   ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ»

Άρθρο του Στρατή Παπαμανουσάκη

Επιτίμου Προέδρου Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων

Τα γεγονότα της τελευταίας τριετίας είναι γνωστά. Στις συνθήκες της βαθειάς κρίσης του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, στην Ελλάδα μετά την ευφορία της εκλογικής νίκης Παπανδρέου του 2009 και την πολιτική του «Λεφτά υπάρχουν», αρχικά και του «Τιτανικού» στη συνέχεια, η κυβέρνηση παίρνει τα πρώτα περιοριστικά πακέτα μέτρων Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2010. Ακολούθως υπό το φάσμα της χρεωκοπίας, συνομολογεί με την Τρόϊκα  το αποικιακό Πρώτο Μνημόνιο του Μαΐου 2010, ψηφίζεται το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2012-2015 του Ιουνίου 2011, αποφασίζεται το Δεύτερο Μνημόνιο του Οκτωβρίου 2011, με σειρά οδυνηρών αντιλαϊκών μέτρων, και μέσα σε θύελλα αντιδράσεων παραχωρεί τη θέση της στη νέα κυβέρνηση Παπαδήμου τον Νοέμβριο 2011. Μετά από μια σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων, μια νέα Δανειακή Σύμβαση, και ένα «κούρεμα» του χρέους η χώρα υπό καθεστώς ελεγχόμενης χρεωκοπίας, οδηγείται στις εκλογές του Μαΐου 2012  και στο σχηματισμό της τρικομματικής κυβέρνησης Σαμαρά, με συνεργασία μνημονιακών και πρώην αντιμνημονιακών δυνάμεων, και σύνθημα την «επαναδιαπραγμάτευση» του Μνημονίου. Αντ΄αυτής επιβάλλεται το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο 2013-2016 του Νοεμβρίου 2012, υπό το κράτος του οποίου καταργούνται και τα τελευταία υπολείμματα κρατικής ανεξαρτησίας, εργασιακών, κοινωνικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων, αλλά και των ελπίδων οικονομικής ανάκαμψης και προοπτικής. Ήδη από τα πλέον επίσημα χείλη ομολογείται ότι η όλη πολιτική των Μνημονίων υπήρξε οικονομικά λανθασμένη, καταδικάζοντας την Ελλάδα σε μόνιμη ύφεση, υπανάπτυξη και δυστυχία.

Στην ψυχρή γλώσσα των αριθμών τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής κατά την παρελθούσα τριετία οδήγησαν χονδρικά στη συρρίκνωση του ΑΕΠ από 230  σε 194 δις, στη διόγκωση του δημόσιου χρέους από 140% σε 175% του ΑΕΠ, στην εκτίναξη της ανεργίας από 10% σε 30%, σε μια κατάσταση που εκφράζεται γενικά ως αρνητική ανάπτυξη της τάξεως του 7% ετησίως, μέσα σε ένα τρομακτικό πλαίσιο τρεισήμισι χιλιάδων αυτοκτονιών, αναρίθμητων πτωχεύσεων, μαζικής φυγής των νέων στο εξωτερικό και διάλυσης του κοινωνικού ιστού.

 Οι ξένοι πιστωτές, εφαρμόζοντας με άλλη μορφή την αποικιακή πολιτική κατάκτησης, υφαρπαγής της δημόσιας, αλλά και της ιδιωτικής περιουσίας και εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, χωρίς να δεσμεύονται από καμιά ασυλία του διεθνούς δικαίου, σε αγαστή συνεργασία με τους εκπροσώπους του ελληνικού «τριγώνου της αμαρτίας», πολιτικών, επιχειρηματιών και διαπλεκόμενων μέσων μαζικής επικοινωνίας, επανέφεραν έτσι την Ελλάδα σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, ανθρώπινης δυστυχίας, και αναγκαστικής μετανάστευσης. Η συνδυασμένη αυτή επίθεση εξαπολύθηκε κατά των λαϊκών τάξεων με απολύσεις και καταργήσεις των στοιχειωδών  αρχών του εργατικού δικαίου, κατά των μεσαίων στρωμάτων με εξοντωτική φορολογία, ελαχιστοποίηση μισθών και συντάξεων και κλείσιμο των μικρών επιχειρήσεων, και κατά των διανοουμένων με συστηματική υποβάθμιση του κύρους των επιστημονικών επαγγελμάτων, κατάργηση ιδρυμάτων και επιστημονικών φορέων, και ευθεία προσβολή της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης.

Τους τελευταίους μήνες όλες οι κοινωνικές τάξεις, από τους μισθωτούς και συνταξιούχους, τούς εμπόρους και επαγγελματίες, τους αγρότες και τους ναυτικούς, τους ιδιοκτήτες και τους πολυτέκνους, τους γιατρούς και τους μηχανικούς, τους φοιτητές και τους στρατιωτικούς, τους δικηγόρους  και τους δικαστές, αντιμετωπίζονται από την κυβέρνηση με όρους άκρας λιτότητας, ουσιαστικής εξουθένωσης και πολιτικής επιστράτευσης, οδηγώντας  σε απρόβλεπτες εξελίξεις. Σύνταγμα και κοινοβουλευτική τάξη, εθνικό δίκαιο και ατομικά δικαιώματα, νομικός πολιτισμός και πολιτειακοί θεσμοί παραβιάζονται, καταπατούνται και καταργούνται. Αυτό είναι κάτι περισσότερο από έγκλημα, είναι πολιτικό, κοινωνικό  και εθνικό λάθος.

Σ’ αυτό το γενικότερο κλίμα, υπερασπιζόμενος τη μεγάλη και πρωτοφανή απεργιακή κινητοποίηση των δικαστών και τον αγώνα ολόκληρου του ελληνικού λαού κατά του Μνημονίου, ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών Χανίων Ιωάννης Πενταγιώτης δημοσίευσε με την τόλμη και αρετή, που αρμόζει στους λειτουργούς της Δικαιοσύνης, τη γνωστή επιστολή , που αποτέλεσε την αιτία της πειθαρχικής του διώξεως, όπως και της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Κεφαλληνίας Βικτωρίας Μαρσιώνη.

Φαίνεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Στις αρχές της δικηγορικής μου σταδιοδρομίας έζησα την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας. Τώρα, στο τέρμα της, έμελλε να ζήσω την εποχή της οικονομικής κατοχής. Η Ελλάδα έχει αρκετή εμπειρία αυταρχικών καθεστώτων, οικονομικών χρεωκοπιών, αλλά και αντιστασιακών αγώνων. Ήρωες και προσκυνημένοι,  μάζα  και ηγεσία, πρωτοπόροι και διστακτικοί διακρίνονται σε κάθε φάση της ιστορίας μας.

Είναι τιμή για τον τόπο μας η ανάδειξη ελεύθερων, ανεξάρτητων, φωτισμένων ανθρώπων του πολιτισμού, της διανόησης, της δικαιοσύνης. Ανθρώπων που από την ασφάλεια της θέσης τους προτιμούν τη διακινδύνευση  της υπεράσπισης αρχών και ιδεών, διαλέγουν το δύσκολο δρόμο της τιμής και της υπερήφανης άρνησης του κατεστημένου καθωσπρεπισμού, προβάλλουν το παράδειγμα της αγωνιστικότητας στον κόσμο της αδιαφορίας, του συμβιβασμού και της παραίτησης. Διανοουμένων που εγκαταλείπουν την ησυχία του γραφείου για να μοιραστούν με τους πολλούς το θόρυβο της πλατείας, να συμμαχήσουν με τους εργαζόμενους του χεριού αυτοί οι εργάτες του πνεύματος, να στηρίξουν όλοι μαζί τα πανανθρώπινα ιδανικά της προόδου, της πατρίδας και του δικαίου.

Εάν το άλας μωρανθεί εν τινι αλισθήσεται; Οι δύο Εισαγγελείς μας όχι μόνο δεν αμαυρώνουν, αλλά υπερασπίζονται σθεναρά την τιμή του δικαστικού σώματος, ανταποκρινόμενοι στις προσδοκίες του προδομένου λαού  μας. Σηκώνουν ψηλά το λάβαρο της δικαιοσύνης, συνεχίζοντας τη μεγάλη παράδοση της ανεξαρτησίας των λειτουργών της, εκπροσωπούν όλους τους διανοουμένους της εποχής μας, διαφυλάσσοντας το αγέραστο πνεύμα της ελευθερίας της σκέψης. Και η συμπεριφορά τους, όχι μόνο δεν είναι ανάρμοστη και απρεπής, αλλά επιβαλλόμενη και εναρμονισμένη με τα αιτήματα, τις αξίες και την αποστολή του έλληνα δικαστή, αντιτάσσοντας στη βαρβαρότητα της εξουσίας, στον καταστροφικό πολιτικαντισμό και στον αποτρόπαιο συμβιβασμό, τις αρχές τις δικαιοσύνης, τις συνταγματικές επιταγές και το απαραβίαστο της διάκρισης των εξουσιών.

Όταν σε λίγες μέρες θα βρίσκονται στην αίθουσα του πειθαρχικού συμβουλίου το Αρείου Πάγου δεν θα είναι μόνοι. Θα παρακάθονται μαζί τους οι μεγάλες μορφές της ελληνικής δικαιοσύνης, οι δικαστές του Δικαστηρίου του Ναυπλίου Τερτσέτης και Πολυζωϊδης, που αρνήθηκαν να επικυρώσουν την καταδίκη του Κολοκοτρώνη επί της βαυαρικής Αντιβασιλείας, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας  Στασινόπουλος και οι παραιτηθέντες Σύμβουλοι του, μετά την κατάλυση της δικαστικής ανεξαρτησίας από τη χούντα των συνταγματαρχών, ο Αρεοπαγίτης Φλώρος και οι τριάντα άλλοι απολυθέντες δικαστές επί του καθεστώτος της επταετίας, ο Πρωτοδίκης Χανίων Γεωργίλης, που έκρινε παράνομη παρεμπιπτόντως την απόλυση του εξ αυτών Εισαγγελέα Ξενάκη.

Η τραγική ειρωνεία της ιστορίας συνδέει στην Ελλάδα τη βαυαροκρατία του 1834 με την γερμανοκρατία του 2013. Αλλά η ιστορία μεταφέρει με ακόμη μεγαλύτερη ειρωνεία από τη Γερμανία στην  Ελλάδα και τα περίφημα λόγια του μυλωθρού του Πότσνταμ προς τον Μέγα Φρειδερίκο. «Υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο».

Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν δικαστές και στην Αθήνα.